مهدی بازرگان؛ بزرگترین اشتباه، بزرگترین خدمت
تاریخ انتشار: ۳۰ دی ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۱۸۳۲۵۷
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- در بیست و‌هفتمین سالگرد درگذشت مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت انقلاب اسلامی، نمایندۀ مردم تهران در اولین دورۀ مجلس شورای اسلامی و پایه‌گذار و اولین دبیر کل نهضت آزادی ایران بنا ندارم آنچه را در سال‌های گذشته به همین مناسبت نوشته‌ام تکرار کنم بلکه غرض اشاره به بزرگترین خدمت و بزرگترین اشتباه اوست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نوشتن دربارۀ بازرگان مستلزم اشاره به زمینه‌های مختلف تاریخی است. آن قدر زندگی او با حوادث مختلف از فضای پس از مشروطه تا اعزام محصلین به خارج از کشور، از نهضت ملی شدن صنعت نفت تا نهضت مقاومت و نهضت آزادی، از دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران تا فعالیت‌های اجتماعی و مأموریت تشکیل دولت انتقالی و اتفاقات بعد از انقلاب مرتبط است که بر این پایه‌ها ناخواسته تاریخ معاصر را باید نوشت و همه هم مثل مرد شمارۀ دو سابق کیهان – حسن شایان‌فر- این هنر و جسارت را ندارند که یکی از متدین‌ترین و ملی ترین رجال معاصر ایران را ذیل مجموعۀ «نیمۀ پنهان» و «معماران تباهی» قرار دهند چرا که اتفاقا هیچ نیمۀ پنهانی نداشت و شفاف و زلال بود. تا جایی که در جمعی عمومی گفت: من اگر جای پیامبر اسلام بودم اعتراض می کردم که چرا برای من یک صلوات می فرستید و برای آیت الله خمینی سه صلوات؟ یا پس از ظهور جریان «خط امام» در نقد دولت موقت گفت: «این قدر خط امام، خط امام نکنید، خط امام در جیب من است».
اشارۀ او البته به دستخط امام خمینی در فرمان نخست وزیری بود و نمی‌دانست مهم‌ترین چالش تشکیلات سیاسی متبوع او پس از خود او استناد به دستخط امام دربارۀ نهضت آزادی خواهد شد و ادعاهایی که دربارۀ تفاوت دستخط ها درگرفت و این که خط و امضا هر دو از امام است یا خط آقای رسولی محلاتی است و امضا از امام و ادعاهای دیگر.
بزرگترین خدمت او از نگاه حامیان، پیوند دین و علم در روزگاری بود که تصور می‌شد دین داری با علم مدرن سازگار نیست. آن هم در روزگاری که اهل دانش یا به عقاید ماتریالیستی و چپ می‌گرودند یا سکولار می شدند هر چند واژۀ سکولار به معنی نگاه عرفی هنوز رایج نبود و این ویژگی ممتاز را هیچ کس انکار نمی‌کند.
بازرگان اما در عین کسب بالاترین تخصص‌های دانشگاهی و استادی و ریاست دانشکدۀ فنی و تدریس دروسی چون ترمودینامیک و فعالیت در بخش خصوصی و سابقۀ ریاست هیأت خلع ید از شرکت نفت انگلستان و ایران، اهل نماز و نیایش و قرآن بود و کتاب «مطهرات در اسلام» را نوشت و نزدیک ترین دوستان او روحانیونی چون طالقانی و مطهری بودند.
بزرگترین اشتباه او از نگاه مخالفان جمهوری اسلامی هم قبول ریاست دولت انتقالی انقلاب اسلامی و همراهی نکردن با شاپور بختیار برای انتقال از پادشاهی مطلقه به جمهوری سکولار یا سوسیال دموکراسی ادعایی او بود.
اگر بنا بر ردیف کردن خدمات باشد می‌توان به تألیف کتب مختلف، تأسیس نهادهای مدنی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و جلوگیری از خون ریزی بیشتر در جریان انتقال قدرت اشاره کرد و منتقدانی مانند کریم سنجابی در کتاب «بیم ها و امیدها» بزرگ ترین اشتباه او را اصرار بر تشکیل مجلس مؤسسان تدوین قانون اساسی به جای به رأی گذاشتن پیش نویسی می دانند که به امضای رهبری انقلاب و مراجع ثلاث قم رسیده بود در حالی که ولایت فقیه هم در آن نبود. آن مجلس مؤسسان البته تشکیل نشد و به جای آن مجلس خبرگان با تعدادی کمتر کار بررسی پیش نویس را انجام داد چنان که اصولی را به آن افزود.
طبیعی است که آنچه نزد برخی خدمت تلقی می‌شود از نظر مخالفان می‌تواند خیانت باشد و این قضاوت دربارۀ کسانی که می کوشند در میانه قرار گیرند و از افراط جلوگیری کنند تندتر و تلخ تر است چندان که هم چوب را می خورند و هم پیاز را.
5 سال پیش که دکتر یزدی جانشین او در نهضت آزادی درگذشت نیز هم سلطنت طلبان فحش دادند و به خاطر سر شکستۀ جلاد ساواک در فردای پیروزی انقلاب مؤاخذه شد. شگفت آور بود نصیری آن قدر جنایت کرده بود که خود شاه او را از پاکستان فراخواند و حتی قصد داشت محاکمه و اعدام کند و از زندان پهلوی به دست انقلابیون افتاد و کتک خورد و ابراهیم یزدی را متهم می کنند که چرا به از او گل نازک‌تر گفته؟ چرا؟ چون تبلیغ دو قطبی شده این طرف صداو سیماست و آن طرف من و تو و امثال بازرگان از هر دو سو چوب می‌خورند!
به عنوان کسی که کتاب‌های بازرگان را در نوجوانی و به رغم جذاب نبودن برای آن سن خوانده و کنش های او را از نزدیک پی گیری کرده و مجال گفت و گوی چهره به چهره به رغم اختلاف سنی بالای 50 سال را داشته و بازرگان را انسانی یافته که بیش از هر امر دیگر گوهر وجود خود را جلا می داده و تا عمق جان به آزادی انسان در عین بندگی خدا و سرخم نکردن و تن ندادن در عین انعطاف اجتماعی باور داشته بزرگترین خطا (ی سیاسی) و بزرگ ترین خدمت (اجتماعی و ملی و انسانی) او را چنین یافته‌ام:
بزرگترین خطا نه قبول نخست وزیری یا استعفا یا نامۀ ساده انگارانه به شاه در آذر 58 تا بازگردد و غائلۀ گروگان گیری ختم شود ( در حالی که 7 ماه قبل نخست وزیر و وزیر خارجۀ او اعدام شده بودند) که کاندیدا نشدن برای اولین دورۀ ریاست جمهوری بود.
تحلیل های نادرست و جوّ ناشی از اشغال سفارت آمریکا این تصور را ایجاد کرده بود که دیگر پایگاه اجتماعی ندارد حال آن که آرای بالای او در تهران نشان داد چنین نیست و اگر نامزد و رییس جمهوری شده بود اتفاقات دهۀ 60 به گونه ای دیگر رخ می‌داد و مثلا در یک مورد مصطفی چمران که هم مورد وثوق امام و آیت الله خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی بود هم عضو نهضت آزادی و معاون او شاید فرمانده کل قوا می شد و جنگ هم زودتر تمام می‌شد و اگر های دیگر که ممکن است برخی در حد گمانه یا خیال باشد اما این که نامزد نشد خطا بود. سال 58 مثل سال 64 نبود که به رغم نبودِ نظارت استصوابی به شکلی دیگر به او مجال شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ندادند.
دربارۀ اشتباهات البته مناقشه فراوان است. مهم تر از همه این که آنچه در نگاه یکی خطاست نزد دیگری عین صواب است و بر عکس.
بزرگ ترین خدمت اما تلاش برای پایان جنگ ابتدا پس از بازپس گیری بندر خرمشهر در فاصلۀ سال های 61 تا 66 و بعد با شدت بیشتر بعد از صدور قطعنامۀ 598 بود که سرانجام بعد از یک سال پذیرفته شد.
برای پایان جنگی که ادامۀ آن را پرتلفات و خسارت می‌دانست به هر دری می‌زد. وقتی دید امکان ملاقات با امام نیست و دکتر یزدی هم از سال 64 به بعد دیگر نتوانست به جماران برود پیغام می فرستاد تا جایی که از پسر عمۀ خود مرجع فقید تقلید آیت‌الله مرعشی نجفی هم کمک خواست و ایشان تردید‌های شرعی خود برای جنگ در خاک عراق را منتقل کرد.
درست است که بازرگان را بیشتر به عنوان چهره‌ای فرهنگی معرفی می‌کنند و نه سیاسی از حیث اشتهای قدرت اما اتفاقاً سیاست مداران واقعی کسانی هستند که اقداماتی انجام می‌دهند که در مقطعی حتی به منزلۀ خیانت تلقی می‌شود و بعدتر مشخص می‌شود خدمت بوده و عکس این گزاره هم البته صادق است.
کما این که این روزها که منتقدان برجام در تکاپوی احیای آن با یاری مسکو هستند بیشتر می‌توان ادعاهای سال 94 را داوری کرد.
اشتباهات بازرگان را می توان ردیف کرد و هر که از منظری و خدمات او را نیز و باز از جنبه های گوناگون اما اگر تلاش او برای پایان جنگ قبل از درگذشت امام و کورتر شدن گره جنگ جان تنها یک نفر را نجات داده باشد کفایت می‌کند. اگر به این گزاره باور ندارید روایت‌های مربوط به عملیات لو رفتۀ کربلای 4 درسال 65 را بخوانید که اتفاقا بالاترین تکاپوی پایان جنگ نیز در همان سال صورت پذیرفت یا فیلم «تنگۀ ابوغریب» را ببینید که نشان می‌دهد اگر کمی زودتر قطعنامه پذیرفته شده بود آن جان‌های پاک، به خاک نمی‌افتادند.
منبع: عصر ایران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۱۸۳۲۵۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
خیرین برای آزادی زندانیان و «زائر اولی‌ها» اقدام کنند
مدیر کانون‌های خدمت رضوی می‌گوید نه مدیران و نه معاونان و اعضای ما حقوقی دریافت نمی‌کنند. در پی آن هستیم در دهه کرامت خیرینی جهت آزادی زندانیان زن پیدا کنیم. همچنین با افزایش اعتبارات، توانایی اعزام زائراولی‌های بیشتری به حرم رضوی خواهیم داشت. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صفرعلی براتلو مدیر کانون‌های خدمت رضوی استان تهران در نشست خبری آن کانون که با موضوع فعالیت‌های خادمان رضوی در ایام دهه کرامت برگزار شد، گفت: شما قبلاً اگر قصد داشتید خادم امام رضا علیه‌السلام شوید، باید مدت‌ها در صف انتظار می‌ایستادید، اما با تدبیری که رهبر معظم انقلاب داشتند، بنا شد دامنه خادمان رضوی در قالب خادمان فرهنگی و ... در سراسر کشور گسترش یابد. به این صورت که افراد به صورت داوطلبانه خادم امام رضا علیه‌السلام می‌شوند و به خدمت‌رسانی مشغول می‌شوند. اکنون 30 هزار خادمیار فقط در تهران داریم که 17 هزار نفر آنها فعالند.
خادمیاران آران و بیدگلی بیش از 2 میلیارد ریال محرومیت‌زدایی کردندوی با اشاره به اینکه این کانون زیرمجموعه بنیاد کرامت رضوی تعریف شده است، افزود: در بین خادمیاران پزشک و مهندس و تعمیرکار و بنا و هر عرصه‌ی خدمتی موجود است. به عنوان نمونه دندانپزشکانی هستند که ماهانه به نیت امام رضا علیه‌السلام افراد بی‌بضاعت را درمان می‌کنند و یا افرادی هستند که خانه‌هایی که نیاز به مرمت ضروری دارند، اما سرپرستان آنها هزینه مرمت را ندارند، مرمت می‌کنند. توزیع بسته‌های معیشتی از جمله برنامه‌های دیگر کانون خدمت رضوی است.
براتلو اشتغال‌زایی را از اهداف مهم کانون خدمت رضوی دانست و گفت: در این راستا وام‌هایی در اختیار خانواده‌های محروم قرار می‌دهیم و آنها کار تولید انجام می‌دهند. وقتی هم متوجه شدیم که با مشکل فروش مواجهند، برای آنها بازارچه عرضه محصولات را در ایام دهه کرامت در نظر گرفتیم.
مدیر کانون‌های خدمت رضوی استان تهران اساس کار کانون را اقدام فرهنگی دانست و افزود: مسئله فرهنگ رأس امور است؛ چرا که اگر مردم با فرهنگ رضوی آشنا شوند، فقیری باقی نمی‌ماند. باید فرهنگ رضوی را معرفی کنیم. در این راستا در اربعین حضور فعالی در مرز و مسافت بین نجف تا کربلا داشتیم. یا پرچم امامر ضا علیه‌السلام نزد خانواده شهدا بردیم و آن خانواده محترم به برکت این پرچم روح تازه‌ای گرفتند و نشاط یافتند.
وی یکی دیگر از اقدامات فرهنگی کانون خدمت رضوی را اعزام زائراولی‌ها معرفی کرد و گفت: هر ساله حدود 50 اعزامِ زائراولی به حرم امام رضا علیه‌السلام داریم که البته با خیّری که امسال پیدا شد، این تعداد در سال جدید افزایش می‌یابد. این زائر اولی‌ها را مساجد و مدارس و معتمدین محله به ما معرفی می‌کنند و کانون به حسب اعتمادی که دارد، این عده از مؤمنان را در لیست زائران قرار می‌دهد.
450 زائر اولی از 9 استان به حرم مطهر رضوی مشرف شدند + تصویربراتلو درباره برنامه‌های آن کانون در ایام دهه کرامت گفت: برگزاری جشن‌های ولادت حضرت معصومه سلام الله علیه و امام رضا علیه‌السلام در شهرستان‌های استان، احتزاز پرچم متبرک به حرم امام رضا علیه‌السلام توسط هزاران خادمیار در تپه‌های عباس‌آباد، حضور فعال در نمایشگاه کتاب و اعطای 8 هزار و 888 کتاب به مناطق محروم از اقدامات ما در ایام دهه کرامت است.
مدیر کانون‌های خدمت رضوی استان تهران درباره روندِ عضویت در خادمیاری امام رضا (ع) گفت: کسانی که علاقه‌مند به حضور در بخش خادمیاری هستند، می‌توانند به دفاتر استانی رجوع کنند و یا با شماره تماس 66466958 021 و 66409559 021 تماس بگیرند. افراد ابتدا جزو یاوران رضوی می‌شوند و بعد طی فرآیندی تبدیل به خادمیار می‌شوند.
وی درباره اقدام آن کانون در راستای آزادی زندانیان گفت: تاکنون با کمک خیرین توفیق پیدا کردیم 535 زندانی را آزاد کنیم و اکنون هم در ایام دهه کرامت به دنبال اعتباراتی برای آزادی زندانیان زن هستیم. خیرینی که می‌توانند در این راستا ما را یاری کنند، با ما در ارتباط باشند.
براتلو درباره عضویت خبرنگاران در جرگه خادمیاران رضوی گفت: خبرنگارانی که علاقه به عضویت در خادمیاران را دارند، ما به شدت استقبال می‌کنیم؛ چرا که بسیاری از فعالیت‌های کانون انعکاس رسانه‌ای ندارد؛ در حالی که نه مدیران و نه معاونان و اعضای ما حقوقی دریافت نمی‌کنند و به خاطر امام رضا علیه‌السلام به این کار مشغولند. ما فردی اعدامی داشتیم که خانواده مقتول نه وساطت کسی را برای جلب رضایت قبول می کردند و نه دیه‌ای می‌گرفتند؛ اما به واسطه بردن پرچم حرم امام رضا علیه‌السلام، پدر مقتول رضایت داد.
وی افزود: خبرنگاران همچنین می‌توانند در جذب خیرین کمک‌یار کانون باشند تا از این طریق بتوانیم خدمات بیشتری به مؤمنان ارائه دهیم و افراد بیشتری را به حرم امام رضا علیه‌السلام اعزام کنیم. در هر صورت هر کسی به اندازه وسع خود می‌تواند یا جزو خادمیاران باشد و یا کمک‌های مالی به کانون کند. در این باره می‌توانند هزینه مدنظر را به حساب آستان قدس با شماره حساب 5853377093 و یا شماره کارت 6104337758886772 واریز کنند.
انتهای‌پیام/
ببینید | فریادهای تهیهکننده سریالهای خاطرهانگیز رضا عطاران بر سر فرد محکوم در پرونده مرگ مشکوک زهره فکور صبور در صحنه دستگیری!